Matbaanın icadı, Matbaayı Kim Buldu?
Matbaanın icadı, edebiyat ve insanlık tarihi açısından son derece önemli bir icattır. Matbaayı kim icat etti? Johann Gutenberg tarafından icat edilen matbaa, zaman içerisinde gelişme ve yayılma göstererek tüm dünyaya yayılmıştır. Metal harflerin kullanılması ile tek tek baskı tekniğini geliştiren Gutenberg, matbaacılık ve baskı sektörünün oluşmasına ve gelişmesine neden olmuştur. Matbaa kullanımı ilk olarak Uzakdoğu’da karşımıza çıkmaktadır. Tarihte bilinen ilk baskı ise 8. yüzyılda Japonya’da karşımıza çıkmaktadır. Budizm’in kutsal metinlerinin Çin alfabesinde Sanskrit dilinde basılması ile oluşturulmuştur.
Tek tek harflerin dökülmesi yolu ile baskıyı ilk olarak Pi Sheng isminde bir Çinli denemiş olup porselen harfleri kullanarak matbaanın gelişmesine büyük katkı sağlamıştır. Matbaa, zaman içerisinde Çinlilerden Uygurlara aktarılmıştır. Uygurlar, 9. yüzyıldan itibaren baskı yapmıştır. Tun – Huang mağarasında elde edilen buluntular, bu durumu kanıtlamaktadır.
İçindekiler
Matbaanın icadı
İlk etapta Çinliler ve Uygurlular tarafından kullanılan matbaa, ilk olarak 8. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Matbaanın Avrupa’da kullanılması ise 15. Yüzyıla dayanmaktadır. Avrupa’da kullanılan matbaacılık son derece önemlidir. Çünkü, kitapların el yazısından çıkıp matbaa basımına geçiş yapmasını sağlamıştır. Avrupa’da kullanılan matbaacılığın merkezi Hollanda olmuştur. Burada kullanılan basım teknikleri tahta kalıpların bulunduğu gelişmiş bir teknik olarak bilinmektedir. 15. yüzyıl, Avrupa’da matbaacılığın parladığı bir dönem olarak değerlendirilmektedir. Hollanda, bir baskı tekniği olarak “hattat” ile “hakkak” tekniğini kullanmıştır. Hattat, bir diğer adı ile estetik yazı yazan kişi olarak bilinmektedir. Hakkak adlandırılan kişi ise, yazılan yazıları önceden hazırlanmış olan tahtalara geçiren kişilerdir. Hollanda’da kullanılan baskıda da bu teknik kullanılmıştır. Tahta kapıların kullanıldığı bu teknik, uzun yıllar boyunca kullanılmıştır.
Johonnes Gutenberg, 1450 yılında hareketli parçaların yazı baskısı yaptığı bir matbaa makinesi geliştirmeyi başarmıştır. O dönemin şartlarına göre bir şekilde kredi bulan Gutenberg, aldığı kredi sayesinde bir basımevi kurarak matbaa dönemini tam olarak başlatmıştır. İlk etapta İncil basımı gerçekleştirmiş olan basımevi, uygun fiyatlarla bastığı kitapları satışa sunmuştur. Kısa bir süre içerisinde çok sayıda talep gören matbaa tekniği, Avrupa geneline yayılarak pek çok alana etki etmiştir. Matbaacılığın babası olarak bilinen Johannes Gutenberg, geliştirmiş olduğu matbaa teknikleri ile yalnızca bilimsel alanda bir icat yapmakla kalmamış, aynı zamanda toplumun sosyal gelişimi ve dini inançlarının değişimi konusunda da büyük bir etkide bulunmuştur.
Osmanlıda İlk Matbaa
Osmanlı Devleti, matbaa ile Avrupa ülkelerinden oldukça geç tanışmıştır. İlk olarak Islahat Hareketleri sürecinde matbaayı kabul eden Osmanlı, matbaayı İbrahim Müteferrika sayesinde kullanmaya başlamıştır. Bunun hemen ardından yeni matbaalar kurulmuş ve matbaacılık kısa bir sürede yayılmıştır. Osmanlı Devleti bünyesinde matbaa ile basılan ilk kitaplar; Kitab-ı Lügat-i, Arba’ah Turim ve Vankulu olarak bilinmektedir.
Osmanlı döneminde başta olan padişahlar, başlangıçta oldukça az sayıda kitap basımına izin vermişlerdir. Matbaacılık zaman içerisinde yaygınlaşmıştır. II. Beyazıd döneminde 19 adet ve Yavuz Sultan Selim döneminde 33 adet kitap basılmıştır. Basılan tüm kitapların üzerine dönemin padişahının adı yazılmıştır.
1796 yılında Abdurrahman Efendi tarafından kurulan mühendishane matbaası ve ardından 1800 yıllarında kurulan Üsküdar matbaası ile Takvimhane-i Amire matbaası, Osmanlı Devleti bünyesinde açılan matbaalara örnek verilebilir.
Matbaa Baskısının Aşamaları
Matbaa baskısının bulunması ile birlikte baskı öncesi, baskı ve baskı sonrası aşamaları karşımıza çıkmıştır. Baskı öncesi aşaması; ön tasarımların yapıldığı, fotoğraf ve yazıların toparlandığı, provaların tamamlandığı aşama olarak bilinmektedir. Baskı süreci ise, film çıkışlarının alüminyum plaklar üzerinden aktarılması aşaması olarak bilinmektedir. Bu süreç bir diğer adı ile kalıp çekme olarak bilinmektedir. Baskı sonrası aşama ise, baskı yapılan yüzeyin kaplamasının yapıldığı ve son işlemlerin gerçekleştirildiği aşama olarak bilinmektedir.
