Hz. Muhammed döneminden sonra İslâm devletinin kurumsal özelliğinin ortaya çıkması Hz. Ömer döneminde gerçekleşmiştir. H.13-23/M.634-644 yıllarını kapsayan Hz. Ömer’in halifeliği oldukça hareketli geçmiştir. Hz. Ömer devlet yönetiminde yaptığı yenilikler ile erken dönemde olan İslâm tarihinde, devletin oluşum sürecini olumlu yönde etkilemiştir.
İllere vali ve kadılar tayin edilmiş, düzenli ordu sistemine geçilmiş, devlet hazinesini kurulmuş ve Hicri takvim bu dönemde insanlar tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Hz. Ömer döneminde Müslüman alemi hızla ilerlemiş ve yeni yerler fethetme yolunda önemli adımlar atmıştır. Peygamberimiz Hz. Muhammed’in vefatından sonra Hazreti Ebubekir halife seçilerek, dört halife dönemi başlamıştır. İki yılın ardından insanlar arasındaki huzur sağlanmış, yalancı peygamber sıfatıyla kendini tanıtan insanlar etkisiz hale getirilmiş ve Kur’an-ı Kerim kitap haline getirilerek birçok önemli gelişme bu dönemde yaşanmıştır.
Hz. Ebubekir döneminden sonra Hz. Ömer döneminin başlamasıyla birçok yenilik ortaya çıkmıştır. Bu dönem İslam bölgelerinin sayısının artış gösterdiği ve adaletin zirvede olduğu bir dönem haline gelmiştir. Hz. Ömer’in yaptığı yenilikler şunlardır;
Hz. Ömer’in Devlet Yönetiminde Yaptığı Yenilikler
- İdari olarak birçok bölge fethedilmiştir.
- Beytül mal kurulmuştur.
- Askeri ve mali işlere bakan divanlar kurulmuştur.
- Madeni para basılarak, siyasi istikrar oluşturulmuştur.
- İlk adli teşkilat bu dönemde kurulmuştur.
- İkta sistemi kurulmuştur.
- Posta teşkilatı kurulmuştur.
- Sınır boylarında ordugah olarak yeni şehirler kurulmuştur.
- Kimsesiz çocukların bakım ve eğitimi için gerekli önlem ve tedbirler alınmıştır.
- Farklı yerlerde gelen misafirler teşkilatlandırılmıştır.
- Okulların kurulmuştur.
- Okul ve halk arasında yer alan öğretmenlere maaş bağlanmıştır.
- Gerek görüldüğünde kıyas esasları koyulmuştur.
- Miras daha adaletli bir şekilde paylaştırılmıştır.
- Ticari olarak kullanılan atlardan zekât alınmıştır.
- Vakıf hukuku düzeni kurulmuştur.
- Dini açıdan imam ve müezzinlere maaş bağlanmıştır.
- Hiciv olarak şiir yazan şairlerin cezalandırılmıştır.
Yukarıdaki listede yer alanların yanı sıra, Hz. Ömer’in devlet yönetiminde yaptığı bir çok yeniliği de İslam devlet yönetimine kazandırılmıştır.
