Dram Nedir?
Dram; Sahnede oynanmak gibi temel bir hedefi olan, konuşma biçiminde varlığını devam ettiren ve çeşitli ruh etkileşimi ve çeşitliliği içinde kendine yön bulmaya çalışan karşıtlıkların çatışması ve birbiri üzerindeki etki yasası ile hareket eden oyun türüne verilen addır. Eski yunan mitolojisinde eylemin kişileştirilerek canlı bir ruh ve dinamizmi içinde canlandırılma işlemine verilen isimdir. Başlangıçta lirik ve epik olarak kimlik kazanmış edebi çevrelerince üçüncü bir varoluş ve zenginlik olarak edebi mecralarda varlığını ve kalitesini kanıtlamış bir oyun türüdür. Tek ya da grup halinde canlandırma işlemi gören dram görevsel bağlamda başkalarının önünde cereyan eden eylemlerin canlandırılması ve vücut bulmasıdır.
Dramın Özellikleri
- Dramlar kendi içinde tragedya ve komedya olarak ikiye ayrılmıştır. Bu sınıflandırma şiirin hayat bulduğu edebiyatla birlikte tiyatronun da aynı alanda varlık göstermeleri ve birbiri içinde değer kattıkları nadide zamanlar için geçerli bir durumdur.
- Lirik ve epik şiir türünde yazılan her edebi kaynak tiyatroda sahnelenmek vasıtası ile oluşturuluyor yazılıyor ise vaktiyle; bu tür şiirler dramatik şiir adını almaktaydı, böyle olunca dram sözcüğü ve işlev alanları tüm tiyatro yapıtlarını ve serlerine katkı sağlıyor hepsini geniş ölçüde kapsıyordu.
- Günümüzde tiyatro sanatı gelişim ve yenileşmenin verdiği değer anlayışı ile hızlı bir şekilde gelişim kaydederek çok çeşitli yapıt ve üretimin tiyatro eserlerinin tümü için piyes, oyun sözcükleri kullanılarak tiyatroda evirilmenin ana hatları ile sözcüklere yansıdığını, değişimin ve kalitenin bu alanlarda da varlık gösterdiğine tanıklık etmekteyiz.
Dram Çeşitleri
1-Burjuva dramı: Fransız Filozof Diderot (1713-1734)’un trajedi türüne karşı bir fikir akımı geliştirmek istemesi ile ortaya çıkmıştır. Burjuva dramında hareket noktası halk ve doğal seyrine kulak vermek her şeyi sade ve süssüz bir şekilde ele almaktır. Günlük olayları işlemek temel esastır. Güzel ve faydalı olanı topluma empoze etmek, orta sınıfa seslenmek, ahlaki temel yargı varsayımları ile hareket etmek en önde gelen amaçlar arasında yer almaktadır.
2-Romantik Dram: Romantizm fikir akımı çevresinde hareket eden ve romantizm ile ortaya çıkan 19.yüzyılın ilk yarısında varlık gösteren romantik dram; trajedinin belli kurallarını yıkmayı öngörmüş, cereyan eden isyan hareketleri ve başkaldırı görüntüsü tarihin tozlu sayfalarında kendini göstererek tiyatro alanında türünü dram olarak seçmiş, siyasi oluşumlar ve sosyal hareketlilik dram oyun türü alanında bir yansıma ve toplumun görüntüsünü resmetme temel algısını taşıyarak ustalıkla gelişim kaydetmiştir. İngiliz oyun yazarı dünyaca ünlü Shakespeare’ın ilk örneklerini verdiği dram türü, Alman Edebiyat alanında, Schiller, Goethe gibi şaheser yazar ve edebi bilim adamlarını etkileyerek onların da ilgisini çekmeyi başarmıştır. Romantik Dramın ilk örneklerini Fransız yazar ve sanat adamı Victor Hugo, Cromwell(1827) adlı oyunun önsözünde yer vererek dram türü ve rengini tüm dünyaya yayma ve dramın ışığını küresel gerçekliğe paylaşma derdine düşmüştürler.
Romantik dram özelliği ve muhtevası bakımından Türk edebiyat tarihinde çok önemli bir yere sahiptir. Sahip olduğu diğer özellikler:
- Romantik Dram; olaylar tarihten ya da günlük hayattan alınabilir ve sahneye-yapıtlara bu şekilde aktarılabilmektedir.
- Oyunlarda yer alan sahne ve parçalar acıklı ve gülünç halleri ile bir arada verilebilir duygu geçişleri ve yansımaları acı-güldürü temelli geçişlerle seyirci karşısında vücut bulabilmektedir.
- Oyunda ki dram türü eserler ve yaratım unsuru olan her ürün nazım ve nesir şeklinde, düz yazı ya da şiir temalı olabilir.
- Klasik tiyatroda zaman ve mekân bütünlüğünün kurulması şart olmamakla birlikte ayrı bir şekilde sahneleme kompozisyonu yazılabilir, oyuna bu şekilde dönüştürülebilir.
- Kahramanları bakımından dram türü seçiciliği yoktur. Kahramanlar ve dram türü hikâye canlandırıcıları her tabakadan seçilebilir.
- Acı veren ve seyirciye vurgulanmak istenen ana tema ve duygu vurgusu sahne de gösterime açık olabilir ve oyuncu –izleyici arasında cereyan eden duygu sahne yansımasına olanak tanınması dram türünü en tepe notada izleyenlerce alkış alabilir, memnuniyet düzeyini artırabilir.
- Dram türünün oyun sahnesi ve perde sayısı yazarın isteğine bırakılabilir. Yazar isterse perde sayısını düşürerek, artırabilir. Keyfi ve isteğe göre oyun iklimi çerçevesinde değişimler olabilmektedir.
- Yerli hayata, en bilindik hali ile orta tabakaya, herkesçe bilinen ve yaşanan tanıdık gelen kahramanlara, milli gerçeğe ve toplumun bilindik konularına önem verilebilir nitelikte oluşum kaydetmiştir.
3-Çağdaş (Modern) Dram: Romantik dram sonrasında yenileşmenin de verdiği hız ve ivme ile yeni bir dram türü doğmuş; biçim ve içerik noktasında temel farklılıklara gidilmiştir. Yeni boyutlar kazanarak dramın günümüze kadar ulaşması, değişik akım ve görüşler doğrultusunda mümkün kılınmaktadır. Bu dram çeşitleri aldıkları revizyonist bakış açısı ve yenileşme hızı ile çağdaş dram kapsamında değerlendirilerek yeni boyutları ile hala yaşadığımız alan içinde etkinliğini korumaktadır.
Dram Tarihsel Gelişimi
Dram türü zamana, gelişimlere ve toplumun tarih sahnesindeki görünümü ve konumuna göre değişiklik arz eden ve yenileşmenin en merkezinde yer aldığı türlerden birisi olmuştur. Dram türü etkili olduğu insan topluluklarının adeta fotoğrafı, aynası ve yansıması olarak konumlandırıldığı bir değer parçasıdır. Dram sadece trajik ve duygu ikliminin hüküm sürdüğü temel mecralardan değildir; sosyal çehre içinde kendine yol –yöntem arayan insanın trajedi ve komedi alt yapısının karşımı ve ayrı değerler bakımdan da vurgusu önemli ölçeklerde yapılan oyun türlerindendir. Dram teknolojinin ve hüküm sürdüğü yılların paralel bir şekilde başarı hacmine ve düşünce tarzına yönelimlerine karşı almış olduğu değerlerin toplamı, çağın ortaya koyduğu türlerin potansiyelin ortalaması, sanatın artan gücü kalitesindeki oyun yazı türüdür.
