Masal Nedir? Masalın Özellikleri

Masal Nedir?

Masal nedir? Kaynağı oluşum evreleri bakımından halktan beslenen, sözlü olarak kuşaktan kuşağa aktarılan ve çağlardan beri yayılış gösteren olağanüstü olay ve durumların gerçekten uzak bir şekilde anlatıldığı, tamamıyla hayal unsuru öğelerin bütününe masal denir.  Masallar, ekisi hâlâ geçerliliğini sürdürmekte olan çağları aşan bir yazı türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Masallarda anlatılan hayal ürünü olan her öğe dinleyeni bakımından geniş ve ucu bucağı olmayan bir düş iklimine sürüklenmektedir. Düş yolculuğu zamanla gerçek limanlara uğramakta, masalın gerçeğe yakın türlerini de görmek mümkün hale gelmiştir. Gerçek bir hikâye alanı oluşturmak ve tamamıyla gerçeğe sırtını dayama gibi bir zorunluluğu ve isteği yoktur masalların.

Halk tarafından asırlardan beri oluşan mitolojik olaylara konu olan mistik ve kahramansı destan özelliği gösteren her türlü sosyal, kültürel ve siyasi unsur hikâyede can bularak hayal ile yoğrulurcasına kulaktan kulağa destansı öğelerle birleşerek kimliğini devam ettirmiş; topluma genel seyrini ve varlık alanlarını, toplumun can damarı niteliğinde olan kültür hazinesinden almıştır.

Masalın Özellikleri

• Anlatıcıların ve kaynak taraması yapan masal yaratıcı ve hayali canlandırmacıların anlattıkları olay ve örgülerin doğruluğunu kanıtlama gibi inandıracak düzeyde kaygı ve endişeleri yoktur.
• Anlatılan olay, durum ve klişeler betimleme unsuru olup zihinde canlandırma ve temel hikâyeleri tasvir etme, düşsel bir dünyanın eseridir. Büyülü ve hayali bir ortamda okuyucu ve dinleyiciler üzerinde olağanüstü bir duygu ve düşünce hali yaratılarak, anlatılan büyülü ortamlara okuyucu ve dinleyicilerde çekilip âdeta olayların bir parçası ve yanında cereyan eden bir kompozisyonun başkahramanları haline getirir. Hayal gerçek bir noktada birleştirilip zihinde ayrı bir kullanım alanı oluşturarak kişileri mitolojinin içinde gezdirerek hayranlık uyandırır.
• Yer kavramı olayın nerde geçtiğine dair kesin bir ipucu verilmemekte, belirsiz ve merak uyandırıcı niteliktedir.
• Olayların geçtiği yerler ‘’Kaf dağının arkasındaki ülkeler ve Padişah – prenses-prens tahtı ve ülkesi ’’ konumunda olan gerçek dışı öğe ve hayali unsurların yer aldığı mitolojik kahraman ve kafada canlandırılan renkli, merak uyandıran öğelerdir.
• Anlatılan zaman ve masalın şekillendiği süreç de olayların geçtiği yer özelliği gibi belirsiz ve tahmin edilemeyen bir kavram üzerine kurulmuştur. Masalı güzel kılanda tam olarak budur: zaman ve mekândan bağımsız olarak süregelen olaylar silsilesi ve merak duygusunun pekiştirilmesi, hayali bir dünyada gezinme fırsatı yakalama düşüncesidir.’’Evvel zaman içinde kabul saman içinde ‘’derken zaman kavramı belirsizleşmekte, daha da renklendirilerek okuyucu ve dinleyicinin zevk eşiğinin beğenme noktasında yükseldiği görülmektedir.
• Anlatılan zaman -miş duyulan geçmiş zaman; ya da geniş zaman –r kullanılarak genel ve geçmiş bir yargının vücut bulmasını sağlamaktadır.
• Tekerlemeler sıkça kullanılır, tekerleme sayesinde dikkat öğesi ön plana çıkararak gerçek dünyadan sıyrılma ve hayali bir iklime doğru yol alma daha da sıklaşacak her şey zihinde renkli ve parlak bir mitoloji terim sembolü halini alacaktır.
• Masal kişileri genellikle gerçekten uzak hayalde varlığını sürdüren, cin, peri, dev, cadı gibi isimlerle olağanüstü güç ve yetkinliklerle donatılmış ucu bucağı olmayan kudrete ve görevlere sahip olan, insan dışı olarak yaratılmış durum kişileridir.
• Evrensel konulara değer veren masal öğeleri; iyilik-kötülük, doğruluk-haksızlık, güzellik-çirkinlik-yardımaseverlik-cimrilik vs. kavramlarla şekillenerek okuyucu ve dinleyicilerine doğru ve güzel olanı empoze etmekle görevlidir.
• Dini ve milli –siyasi olaylara kesinlikle yer verilmemektedir.
• Eğitici olma özelliği ile topluma ve özellikle insanlara ders vermek, öğüt vermek temel amaçtır.
• Öyküleyici anlatım esas alınmak sureti ile anlatım yöntem ve tekniklerinden betimleme kullanılarak okuyucu ve dinleyicilerin zihinlerinde fotoğraf çekmeleri izlenim kazanmaları öykünün araç ve amaçlarından biri haline gelerek; yöntemler önemle kullanılmıştır.
• Masal sonu mutlaka iyi olan kazanır. Kötü ve düşman olan herkes cezaya çarptırılıp iyiler karşısında yenilgiye uğrarlar.
• Düz yazı şeklinde varlığını sürdüren masal, olaylar süreci ve akışı 5 farklı bölüm halinde dinleyiciye aktarılmaktadır.

Masalın Bölümleri

1. Döşeme: ‘’Bir varmış bir yakında okmuş.’’ gibi olayların anlatım öncesinde kullanılan bölümdür. Dinleyicinin dikkatini anlatılanlara vermesi temel amaçtır.
2. Serim: Masala konun olan olay ve kişiler hakkında bilgi verilen bölümdür.
3. Düğüm: Olayların cereyan ettiği, asıl olan konunun, merak duygusunun dinleyici ve okuyucuya tattırılması, sonrasında heyecan ve beklenti ile masala verilen dikkat ve merak öğesinin oluşmasını sağlamaktır.
4. Çözüm: Olayların çözüldüğü bölümdür. Sonuca gitme ve merak duygusunu hızlı ve aktif olarak giderme bu bölümde hayat bularak, sonuç netlik kazanarak şekillenmektedir.
5. Dilek: Merakla beklenen sonuç kısmında iyi dileklerin yer aldığı, kapanışın genellikle kalıplaşmış söz öbeklerinden yapıldığı bölümdür.

Masal Türleri

• Hayvan Masalları
• Asıl halk masalları
• Fıkralar
• Zincirlemeli Masallar

Masalın Tarihsel Gelişimi

Masal Arapça bir terim olan ’’Mesel’’ sözcüğünden türetilerek günümüze kadar gelişimini sürdürmüştür. Türk Edebiyatında masal türünü bir tür olarak kabul eden ve edebiyat dünyasına kazandıran kişi Ziya Gökalp olmuştur. Türkçülüğün Esasları adlı eserinde ise masalı bir edebiyatın içinde yer alan tür olarak gerçekliğini kabul etmiş okuyucu ve dinleyicilerine masal öğesinin varlığını ispat etmeye çalışmıştır. Keloğlan masalları ve prenses masalları, büyü, iyilik, kötülük ve gerçek varoluş iyilik tanımlamaları ve toplumun aynası olan tiplemeleri ile Türk edebiyatında yerini ve önemini her zaman koruyacak olan masal türleri kahramanlarının başlarında gelmektedir. Özellikle Keloğlanın kıvrak zekâsı ve üstün kurnazlığı doğruya olan inancı ve iyilik kazansın değer yargısı, akıllara kazınan masalların genel hatlarının fotoğrafını çektiği özel nitelikteki unsurlardandır.